Tuğrul ve Çağrı Beyler, Selçuk Bey tarafından
yetiştirilmiş iyi asker ve siyasetçilerdir. Askerlik işinde Çağrı Bey, Devlet
işinde ise Tuğrul Bey iyidir. Çağrı Bey büyüktür olmasına rağmen Tuğrul Bey’den
karşın devletin başına geçmesini ister. Çünkü Tuğrul Bey devlet işlerinde
iyidir.
Tuğrul ve Çağrı Beyler, Selçuklunun başı olan Arslan
Yabgu, Gazneli Mahmut tarafından tuzağa düşürülüp tutuklanıp hapis edilene
kadar hiç ona karşı gelmediler. Ama hep kendi bildiklerini yapıp bağımsız
hareket ettiler.
Tuğrul ve Çağrı Beyler tarihi bir karar alırlar.
Tuğrul mahiyetindeki birliklerle beraber Katvan Çölünün gerisine çekilir.
Kendisini ve yüklerini (kadın, çocuk, ağır silahlar) koruma altına alır. Çağrı
ise mahiyetindekilerle Doğu Anadolu üzerine bir gaza ve keşif gerçekleştirir.
Çağrı Bey’in Horosan’ı hızla geçmesi, Ermenistan
içinden birliklerini yakalanmadan ustaca geçirmesi Sultan Mahmut’u çok
şaşırtır. Çağrı Bey dönüşte birlikleri küçük gruplara bölerek kendisi ise bir
Tüccar kılığına girer bu yaptığı planla Sultan Mahmut’u yine alt eder ve Tuğrul
Bey’in yanına sağ salim döner.
Çağrı Bey, Tuğral’a “keşfedilen yerler son derece
verimli beldeler, bizim hayat tarzımıza uygun ayrıca bize karşı koyacak bir
güçte yok” diyecektir. Türklerin yaptığı bu operasyon Ermenileri çok
korkutmuştur.
Bu arada Selçuklunun başında olan ve tutuklanıp
Kalencer kalesine atılınca eden Arslan Yabgu’nun yerine Musa Yabgu geçer.
Karahanlı Devletine isyan eden Prens Ali Tiğin Selçukluları bölmek için farklı
yollar dener. Musa Yabgu’nun oğlu Yusuf’u bulunduğu bölgenin hükümdarı ilan
eder. Böylece Türkmenleri parçalayıp böleceğini düşünür. Fakat Tuğrul ve Çağrı
Beyler bu oyuna gelmez. Daha sonra Ali Tiğin, Yusuf’u bir casus göndererek
suikast düzenletip öldürtür. Tuğrul ve Çağrı Beyler ise Yusuf’un intikamını
almak için Ali Tiğin’in üzerine yürür. Bu sırada 1030 yılında Gazneli Mahmut
ölür yerine oğlu Mesut geçer. Yalnız ağabeyiyle taht mücadelesi yaşar. Çünkü
Gazneli Mahmut ölmeden önce diğer oğlu Muhammed’i veliaht ilan etmiştir. Fakat Mesut
bunu kabul etmez. Hızla bulunduğu bölgeden harekete geçer, önce ağabeyine
anlaşma teklif eder lakin kabul edilmez ve aralarında mücadele yaşanır Mesut bu
mücadeleyi kazanır. Sultan Mesut, Türkmenleri kontrol altında tutmaya
çalışıyor. Lakin Çağrı ve Tuğrul’u tehdit olarak görüyor. Selçuklu Beyleri
özellikle Nesa ve civarını tercih eder. Çünkü hayvanlar için su ve ot bol aynı
zamanda herhangi bir tehlikede hızla çöllere çekilip korunacakları yerdir. 1035
yılında Gazneliler Nesa’da Türkmenler tarafından yenilgiye uğratıldılar.
Türkmenler siyasi platformda da başarılarını perçinleştirmeye çalışır.
Yapılan Antlaşmaya göre;
· *Selçuklulara Nesa, Ferebe ve Dihistan
verilecektir.
· *Türkmenler bu şehirlerle yetinecektir.
· *Selçuklular, Gaznelilere her yıl rehin
verecektir.
Bu rehin meselesiyle Selçuklu vasal statü kazanıyor.
Gaznelilerin gevşek davranması sonucu Selçuklular bu antlaşmaya uymadı ve
istekleri daha da arttı. Bunun sonucunda Merv, Seras ve Bavert’i istediler.
Bunun üzerine Sultan Mesut 10.000 atlı ve 5000 piyadeyi Türkmenler üzerine
gönderdi. Kendisi Gazneye geri dönüp Hindistan üzerine sefere çıkar. Bundaki
amaç Sultan Mesut’un zedelenen itibarını yükseltmeye çalışmasıdır. Ama yanlış
yaptı en önemli mesele olan Türkmenleri göz ardı etti. Gazneliler,
Selçuklularla savaş yapmak istemez ve onları oyalamaya çalışır. Lakin
Selçuklular bunu anlar ve faaliyetlerinin şiddetini arttırır. Selçuklular
vur-kaç taktiği yaparak Gaznelilere ağır darbeler vurur. Gazneliler büyük bir
ordu toplayıp savaşmaya gelirler.
Fakat Selçuklular ağırlıklarıyla beraber çöllerin gerisine çekilir ve manevralarla 1038 yılının Mayıs ayında Seras’ta
Gaznelilere çok ağır bir darbe vurur. Gazneli Hacib Subaşı 20 kadar gulamıyla
savaş meydanından kaçar. Böylece Selçuklu beyleri Devlet kurma yolundaki ikinci
büyük zaferini kazanır.
Selçuklular hemen teşkilatlanma yoluna gider. Tuğrul
Bey Kurultay’da hükümdar seçilir. Topraklar kendi aralarında paylaşılır.
Tuğrul Bey’e; Nişabur, Çağrı Bey; Merv, Musa Yabgu;
Seras’ı alır.
Lakin Selçuklular, Horosan’ın tamamını istiyor. Bu
onların ufkunun genişliğini açıklıyor. Nişabur toprakları pay edilirken ele
geçirilmemiştir. Bu yüzden Nişabur, Tuğrul’un anneden kardeşi olan İbrahim
Yınal’ı elçi olarak gönderir ve şehrin kendilerine tabi olmasını ister. Eğer
şehri savaşmadan teslim ederseniz; Can’a, mal’a dokunulmayacak, eğer şehri
vermezlerse çok kan akacağını söyledi. Böylece Nişabur halkı Selçuklulara tabi
olmayı kabul eder. Tuğrul Bey şehre hakimiyet sembolü olarak kolunda gerilmiş
yay, kemerinde üç ok bulunmaktadır. Onun adına okutulan Hutbe’de Melikil Mülk
ünvanı verilmiştir. Selçuklular, Nişabur’u ilk payitahtları olarak seçerler.
Fakat Selçuklular sınırları belli bir vatan
istiyorlar ve bu yüzden Dandanakan savaşına ihtiyaç duyuyorlar. Selçuklunun
kaderini belirleyen Dandanakan savaşıdır. Sultan Mesut’un yanlış uygulamaları
sebebiyle ordu içinde huzursuzluk ve kaynama başlar. Ordu harekete geçtiği
sırada Hassa birliklerinden birkaç bin kişi Selçuklu safına geçer. Çağrı Bey,
Sultan Mesut’un geçeceği köprüyü yıkmak ister fakat başarılı olamaz. Çünkü Ulga
Abat taraflarında yapılan savaşta Çağrı Bey yenilmiş, Sultan Mesut
cesaretlenmiştir. Sultan Mesut bu galibiyetle yönünü Seras’a çevirir. Çağrı
Bey, Tuğrul Bey’in yanına dönerek durum toplantısı yaparlar. Toplantıdan sonra
Çağrı Bey 20.000 askerle Seras’a geri döner. 1039’da çatışmaların tekrar
başlamasıyla Gazneli Veiziri Ebu Nasır barış teklif eder. Selçuklular güç
toplamak için kabul ederler.
Antlaşmaya göre;
· * Gazneliler, Herat’a çekilecek,
· * Nesa, Babert, Ferabe en geniş
sınırlarıyla Selçuklulara bırakılacaktır,
· * Selçuklular, Müslüman mallarını
yağmalamayacak ve bulundukları yerleri terk edip sözü edilen yerlere
çekilecektir.
1040’lı yıllara gelindiğinde Selçuklular artık
Gaznelileri yeterince yıprattıklarını düşünerek Dandanakan Meydan Savaşını
kabul ediyorlar. Dandanakan Merv şehri yakınlarında bir kalenin adıdır. Savaş o
kalenin önünde yapılır. Selçuklular vur-kaç taktiği ile savaşır. Gaznelilerde
kopma başlar. Savaş üç gün sürer, ordu dağıtılır, Sultan Mesut 100 kişiyle
kaçar. Hindistan’a doğru giderken bir köle tarafından yolda öldürülür.
SONUÇLAR;
· * Gazneliler, Sulçuklulara tehdit olmaktan
çıkar.
· * Selçuklular artık Horosan’a sahip
olurlar ve Vatan sınırlarını oluşturdular.
· * Selçuklular, Karahanlılar veGaznelilerden
sonra kurulan en büyük devlettir.
· * Bu galibiyetin ardından Selçuklular
hızla teşkilatlanmaya başlayacaklardır.
· * Zafer fetihleri yazılarak komşu
devletlere bildirilir.
· * Abbasi Halifesi Kaim B. Emrullah’a
mektup yazılır. “Devletin kuruluş nedeni izah edilir ve Abbasi Halifesine
Devleti onaylatırlar.
· * Devletin ilk veziri Ebul Kasım Buzcani
oldu.
· * Tuğrul Bey adına ilk para 1040’da
Nişabur’da resmen basıldı.
· * Tuğrul Bey El-Emirül Ecel ünvanını
paraya bastırdı.
· * 1042’de Rey’de bastırılan parada El
Emirül Seyyid ünvanını aldı.
· * Zaferin ardından Horosan halkı 1 yıl
vergiden muaf tutuldu.