TUĞRUL VE ÇAĞRI BEYLER DÖNEMİ NESA SERAH VE DANDANAKAN SAVAŞLARININ DETAYLARI

Tuğrul ve Çağrı Beyler, Selçuk Bey tarafından yetiştirilmiş iyi asker ve siyasetçilerdir. Askerlik işinde Çağrı Bey, Devlet işinde ise Tuğrul Bey iyidir. Çağrı Bey büyüktür olmasına rağmen Tuğrul Bey’den karşın devletin başına geçmesini ister. Çünkü Tuğrul Bey devlet işlerinde iyidir.

Tuğrul ve Çağrı Beyler, Selçuklunun başı olan Arslan Yabgu, Gazneli Mahmut tarafından tuzağa düşürülüp tutuklanıp hapis edilene kadar hiç ona karşı gelmediler. Ama hep kendi bildiklerini yapıp bağımsız hareket ettiler.

Tuğrul ve Çağrı Beyler tarihi bir karar alırlar. Tuğrul mahiyetindeki birliklerle beraber Katvan Çölünün gerisine çekilir. Kendisini ve yüklerini (kadın, çocuk, ağır silahlar) koruma altına alır. Çağrı ise mahiyetindekilerle Doğu Anadolu üzerine bir gaza ve keşif gerçekleştirir.

Çağrı Bey’in Horosan’ı hızla geçmesi, Ermenistan içinden birliklerini yakalanmadan ustaca geçirmesi Sultan Mahmut’u çok şaşırtır. Çağrı Bey dönüşte birlikleri küçük gruplara bölerek kendisi ise bir Tüccar kılığına girer bu yaptığı planla Sultan Mahmut’u yine alt eder ve Tuğrul Bey’in yanına sağ salim döner.

Çağrı Bey, Tuğral’a “keşfedilen yerler son derece verimli beldeler, bizim hayat tarzımıza uygun ayrıca bize karşı koyacak bir güçte yok” diyecektir. Türklerin yaptığı bu operasyon Ermenileri çok korkutmuştur.

Bu arada Selçuklunun başında olan ve tutuklanıp Kalencer kalesine atılınca eden Arslan Yabgu’nun yerine Musa Yabgu geçer. Karahanlı Devletine isyan eden Prens Ali Tiğin Selçukluları bölmek için farklı yollar dener. Musa Yabgu’nun oğlu Yusuf’u bulunduğu bölgenin hükümdarı ilan eder. Böylece Türkmenleri parçalayıp böleceğini düşünür. Fakat Tuğrul ve Çağrı Beyler bu oyuna gelmez. Daha sonra Ali Tiğin, Yusuf’u bir casus göndererek suikast düzenletip öldürtür. Tuğrul ve Çağrı Beyler ise Yusuf’un intikamını almak için Ali Tiğin’in üzerine yürür. Bu sırada 1030 yılında Gazneli Mahmut ölür yerine oğlu Mesut geçer. Yalnız ağabeyiyle taht mücadelesi yaşar. Çünkü Gazneli Mahmut ölmeden önce diğer oğlu Muhammed’i veliaht ilan etmiştir. Fakat Mesut bunu kabul etmez. Hızla bulunduğu bölgeden harekete geçer, önce ağabeyine anlaşma teklif eder lakin kabul edilmez ve aralarında mücadele yaşanır Mesut bu mücadeleyi kazanır. Sultan Mesut, Türkmenleri kontrol altında tutmaya çalışıyor. Lakin Çağrı ve Tuğrul’u tehdit olarak görüyor. Selçuklu Beyleri özellikle Nesa ve civarını tercih eder. Çünkü hayvanlar için su ve ot bol aynı zamanda herhangi bir tehlikede hızla çöllere çekilip korunacakları yerdir. 1035 yılında Gazneliler Nesa’da Türkmenler tarafından yenilgiye uğratıldılar. Türkmenler siyasi platformda da başarılarını perçinleştirmeye çalışır.

  Yapılan Antlaşmaya göre;

·        *Selçuklulara Nesa, Ferebe ve Dihistan verilecektir.

·        *Türkmenler bu şehirlerle yetinecektir.

·        *Selçuklular, Gaznelilere her yıl rehin verecektir.        

Bu rehin meselesiyle Selçuklu vasal statü kazanıyor. Gaznelilerin gevşek davranması sonucu Selçuklular bu antlaşmaya uymadı ve istekleri daha da arttı. Bunun sonucunda Merv, Seras ve Bavert’i istediler. Bunun üzerine Sultan Mesut 10.000 atlı ve 5000 piyadeyi Türkmenler üzerine gönderdi. Kendisi Gazneye geri dönüp Hindistan üzerine sefere çıkar. Bundaki amaç Sultan Mesut’un zedelenen itibarını yükseltmeye çalışmasıdır. Ama yanlış yaptı en önemli mesele olan Türkmenleri göz ardı etti. Gazneliler, Selçuklularla savaş yapmak istemez ve onları oyalamaya çalışır. Lakin Selçuklular bunu anlar ve faaliyetlerinin şiddetini arttırır. Selçuklular vur-kaç taktiği yaparak Gaznelilere ağır darbeler vurur. Gazneliler büyük bir ordu toplayıp savaşmaya gelirler.

Fakat Selçuklular ağırlıklarıyla beraber çöllerin gerisine çekilir ve manevralarla 1038 yılının Mayıs ayında Seras’ta Gaznelilere çok ağır bir darbe vurur. Gazneli Hacib Subaşı 20 kadar gulamıyla savaş meydanından kaçar. Böylece Selçuklu beyleri Devlet kurma yolundaki ikinci büyük zaferini kazanır.

Selçuklular hemen teşkilatlanma yoluna gider. Tuğrul Bey Kurultay’da hükümdar seçilir. Topraklar kendi aralarında paylaşılır.

Tuğrul Bey’e; Nişabur, Çağrı Bey; Merv, Musa Yabgu; Seras’ı alır.

Lakin Selçuklular, Horosan’ın tamamını istiyor. Bu onların ufkunun genişliğini açıklıyor. Nişabur toprakları pay edilirken ele geçirilmemiştir. Bu yüzden Nişabur, Tuğrul’un anneden kardeşi olan İbrahim Yınal’ı elçi olarak gönderir ve şehrin kendilerine tabi olmasını ister. Eğer şehri savaşmadan teslim ederseniz; Can’a, mal’a dokunulmayacak, eğer şehri vermezlerse çok kan akacağını söyledi. Böylece Nişabur halkı Selçuklulara tabi olmayı kabul eder. Tuğrul Bey şehre hakimiyet sembolü olarak kolunda gerilmiş yay, kemerinde üç ok bulunmaktadır. Onun adına okutulan Hutbe’de Melikil Mülk ünvanı verilmiştir. Selçuklular, Nişabur’u ilk payitahtları olarak seçerler.

Fakat Selçuklular sınırları belli bir vatan istiyorlar ve bu yüzden Dandanakan savaşına ihtiyaç duyuyorlar. Selçuklunun kaderini belirleyen Dandanakan savaşıdır. Sultan Mesut’un yanlış uygulamaları sebebiyle ordu içinde huzursuzluk ve kaynama başlar. Ordu harekete geçtiği sırada Hassa birliklerinden birkaç bin kişi Selçuklu safına geçer. Çağrı Bey, Sultan Mesut’un geçeceği köprüyü yıkmak ister fakat başarılı olamaz. Çünkü Ulga Abat taraflarında yapılan savaşta Çağrı Bey yenilmiş, Sultan Mesut cesaretlenmiştir. Sultan Mesut bu galibiyetle yönünü Seras’a çevirir. Çağrı Bey, Tuğrul Bey’in yanına dönerek durum toplantısı yaparlar. Toplantıdan sonra Çağrı Bey 20.000 askerle Seras’a geri döner. 1039’da çatışmaların tekrar başlamasıyla Gazneli Veiziri Ebu Nasır barış teklif eder. Selçuklular güç toplamak için kabul ederler.

  Antlaşmaya göre;

·        * Gazneliler, Herat’a çekilecek,

·        * Nesa, Babert, Ferabe en geniş sınırlarıyla Selçuklulara bırakılacaktır,

·        * Selçuklular, Müslüman mallarını yağmalamayacak ve bulundukları yerleri terk edip sözü edilen yerlere çekilecektir.

1040’lı yıllara gelindiğinde Selçuklular artık Gaznelileri yeterince yıprattıklarını düşünerek Dandanakan Meydan Savaşını kabul ediyorlar. Dandanakan Merv şehri yakınlarında bir kalenin adıdır. Savaş o kalenin önünde yapılır. Selçuklular vur-kaç taktiği ile savaşır. Gaznelilerde kopma başlar. Savaş üç gün sürer, ordu dağıtılır, Sultan Mesut 100 kişiyle kaçar. Hindistan’a doğru giderken bir köle tarafından yolda öldürülür.

  SONUÇLAR;

·        * Gazneliler, Sulçuklulara tehdit olmaktan çıkar.

·        * Selçuklular artık Horosan’a sahip olurlar ve Vatan sınırlarını oluşturdular.

·       *  Selçuklular, Karahanlılar veGaznelilerden sonra kurulan en büyük devlettir.

·        * Bu galibiyetin ardından Selçuklular hızla teşkilatlanmaya başlayacaklardır.

·        * Zafer fetihleri yazılarak komşu devletlere bildirilir.

·        * Abbasi Halifesi Kaim B. Emrullah’a mektup yazılır. “Devletin kuruluş nedeni izah edilir ve Abbasi Halifesine Devleti onaylatırlar.

·        * Devletin ilk veziri Ebul Kasım Buzcani oldu.

·        * Tuğrul Bey adına ilk para 1040’da Nişabur’da resmen basıldı.

·        * Tuğrul Bey El-Emirül Ecel ünvanını paraya bastırdı.

·        * 1042’de Rey’de bastırılan parada El Emirül Seyyid ünvanını aldı.

·        * Zaferin ardından Horosan halkı 1 yıl vergiden muaf tutuldu.