10.YÜZYILDA SELÇUKLU'NUN ÇEVRESİNDEKİ DEVLETLER VE YURT TUTMA ÇABALARI

10.yüzyılın sonunda İslam Devletinin doğusunda Karahanlılar var. Karahanlılar Müslüman Türk Devletidir ve Sünni İslam’ı benimsediler.

Mavaraünnehir-Horosan’da Samaniler var. Afganistan-Pakistan’da Gazneliler var. Türk ve Sünni İslam’ı benimsediler. Mısır-Suriye civarında Fatımiler var. Şii Araplardır ve Sünni Arap olan Abbasi Devletiyle mücadele halindeler. Balkanlarda ve Anadolu’da da Bizans İmparatorluğu yani Doğu Roma var. Etnik olarak Rum ve Hıristiyan’dırlar.

Bu dönemde Selçukların henüz toprak parçası yoktur. Bu yüzden yaşadıkları yerlerde tutunabilmeleri için ittifaklar kurmuşlardır. 

Samanilerle ve Karahanlılar Maveraünnehir’in tek hakimi olmak için mücadeleye giriyorlar. Selçuk Bey bundan yararlanıyor. Lakin bu durum zaman zaman Selçuk Bey’i sıkıntıya sokuyor. Karahanlılar, Samanilerin iç karışıklıklarından yararlanarak Maveraünnehir’i alır. Samaniler ise bu durum karşısında Selçuk Bey’den yardım ister.İstenen yardım sonuç verir ve bu ittifak sonucu Karahanlı Buğra Han’ı yenilgiye uğratırlar. Bunun sonucunda Selçuk Bey, Samaniler’den Buhara ve Semerkant civarında yeni otlakların kullanım iznini alır. Ayrıca Samaniler, Karahanlıların kendilerinden aldığı toprakları geri kazanır. Selçuk Bey zaman zaman Samanilerle ittifak ediyor ama bu otlak elde etmekten başka bir şeye yaramıyor. Toprak kazanamıyor çünkü hala zayıflar.

999’da Karahanlı Hükümdarı İlik Nasır Han, Samani Devleti’ni ortadan kaldırınca Selçuk Bey sıkıntıya düşüyor. Mavaraünnehir Karahanlılara, Horosan Gaznelilere geçiyor. Selçuk Bey siyasi yalnızlıktan kurtulmak için Samani Hükümdarı Müntasıra yardım ediyor ama çözüm bulamıyor. Muntasır ise 1004 yılında ölür ve Türkmenler iyice yalnız kalır. Samanilerin verdiği otlaklarda Karahanlılara geçer.

1007-1009 yılında ise Selçuk Bey Cend’de ölür vc oraya defnedilir. Selçuk Bey’in ölümünden sonra yerine oğlu Arslan Yabgu geçer. Başa geçtiği sırada siyasi yalnızlık içindedir. Çaresiz kalmamak için Karahanlılarla ittifak eder.

 

Yalnız o dönemde Karahanlı Prensi Ali Tiğin iç isyan çıkartır. Karahanlı Hükümdarı olan Arslan Han’a baş kaldırarak Buhara’ya gelir. Ali Tiğin Selçuklu Hükümdarı Arslan Yabgu ile ittifak yapar. Selçuklu da zaten Karahanlıların iç isyanlarından yararlanmak ister. Bu ittifak karşısında Karahanlı Hükümdarı Arslan Han ise başarılı olamaz geri çekilir. Bu olay Gazneli Sultan Mahmut’un harekete geçmesine yol açar. Bu ittifaka karşı ise Karahanlılar ile Gazneliler karşı bir ittifak oluştururlar ve Ali Tiğin ve Arslan Yabgu üzerine yürürler. Gazneli Mahmut, Selçuklu Hükümdarı Arslan Yabgu’yu antlaşma yapmak üzere çağırır fakat Arslan Yabgu’yu tutuklatıp Hindistan’ın Kalencer Kalesine atar ve 7 yıl orada hapis kalarak 1032’de ölür.

Arslan Yabgu’nun oğlu Kutalmış, babasını kurtarmak için girişimlerde bulunur ancak başarılı olamaz. Selçuklular 1020-1021 civarı Cend havarisini terk edip Buhara’ya gelir. Burada bir süre sessiz sedasız otururlar. Fakat Karahanlılar, Türkmenleri her zaman tehdit unsuru olarak görürler.

Selçuklunun 10.yüzyıl ve sonlarında etrafında bulunan devletler ve kısaca yurt tutunmak için yaptığı ittifaklar bu şekildedir. Bir sonraki yazımda Tuğrul ve Çağrı Beyler Dönemini konu alacağım.